نگاهی به نت ها و بیت ها
درک تئوری و زبان موسیقی
در این مطلب این موارد رو می خونیم:
- درک ریتم، بیت و تمپو
- بررسی نت ها و مقادیر نت
- شمارش (و کلپینگ) نت های مختلف و مقادیر نت
شمارش یک ضرب (بیت) دقیقا همون جاییه که باید رو موسیقی شروع کنید. بدون ضرب قابل تشخیص، چیزی برای رقصیدن یا سر تکون دادن وجود نداره. گرچه تمام بخش های دیگه موسیقی (پیچ، ملودی، هارمونی و غیره) بسیار مهم هستن، اما بدون ضرب، در واقع آهنگی ندارید.
همه چیز در اطراف شما یک ریتمی داره، حتی در خود شما. در موسیقی، ریتم الگوی ضرب های منظم یا نا منظمه. اساسی ترین چیزی که شما تلاش می کنید در آهنگ ها پیدا کنید، ریتم هستش. خوشبختانه، نت نوشته شده تفسیر آثار آهنگسازهای دیگه و تولید ریتمی رو که برای آهنگ های خودشون در نظر داشتن آسان می کنه.
بخش اول این مطلب به شما یک مقدمه کامل با اصول اولیه شمارش نت ها و کشف ریتم، ضرب و تمپو آهنگ ارائه میده.
توجه: اسم رایج این در ایالات متحده نت یک چهارم یا نت سیاه هستش، اما در بریتانیا به اون کروشه (crotchet) میگن. اسم های بریتانیایی هم در موسیقی قرون وسطی و در بعضی محافل کلاسیک استفاده میشد. در این مطلب از اسم های رایج ایالات متحده برای نت ها استفاده می کنیم که استاندارد جهانی تری دارن.
در بخش بعدی این مطلب به شما نشون می دیم که وقتی پیانو می نوازید، زمان بندی نواختن نت ها چقدر اهمیت داره. همونطور که میگن، زمان بندی همه چیز و مهمترین چیزه و هر نت در موسیقی یک نقطه شروع و یک نقطه پایان داره. بنابراین نت ها باید ارزش های متفاوتی داشته باشن که قابل شمارش باشه. همچنین خواهید دید که چطور زمان در موسیقی رو می تونیم به روش های دیگه ای اندازه گیری کنیم: با اندازه گیری میزان ضرب برای تعیین تمپو آهنگ و با استفاده از امضای زمانی برای تعیین الگوی ضرب آهنگ. با شناخت سه گانه به موقع، یعنی مقادیر نت، شاخص های تمپو و امضاهای زمان، که ریتم ایجاد می کنه، جایگاه خودتون رو در ملت ریتم به دست خواهید آورد. این بخش شما رو با این عناصر ریتم آشنا می کنه و چند آهنگ تمرینی رو برای نواختن روی صفحه کلید به شما تقدیم می کنه.
ملاقات با ضرب
یک ضرب، ضربانی هستش که زمان رو به طول های مساوی تقسیم می کنه. تیک تاک ساعت مثال خوبی برای توضیح اونه. در هر دقیقه، عقربه ثانیه شمار 60 بار تیک تاک می کنه و هر یک از این تیک ها یک ضرب هستش. اگه ثانیه شمار رو افزایش یا کاهش بدید، در حال تغییر سرعت ضرب هستید. نت های موسیقی به شما میگن که در طول هر یک از این تیک ها چه چیزی بنوازید. به عبارت دیگه، نت ها به شما اعلام می کنن که چه مدت و چند وقت یک بار یک پیچ موسیقی خاص رو، یعنی صدای کم یا بلندی که یک نت خاص تولید می‌کنه، در ضرب اجرا کنید.
وقتی کلمه نت رو به عنوان چیزی که با موسیقی مرتبطه در نظر می گیرید، ممکنه به یک صدا فکر کنید. با این حال، در موسیقی یکی از کاربردهای اصلی نت ها توضیح دقیق مدت زمانیه که یک پیچ خاص باید توسط صدا یا یک ساز حفظ بشه. ارزش نت که با اندازه و شکل نت مشخص میشه، این طول رو تعیین می کنه. در کنار سه فیچر قبلی، ارزش نت تعیین می کنه که قطعه موسیقی نهایی چه نوع ریتمی داشته باشه. ارزش نت تعیین می کنه که آیا آهنگ بسیار سریع و شاد اجرا بشه، به آرامی و غمگینانه ادامه پیدا کنه یا به روش دیگری پیش بره.
وقتی یاد می گیرید که چطور ضرب رو دنبال کنید، میله های ریتم (ابزارهای کلفت و استوانه ای که از چوب سخت ساخته شدن) واقعاً مفید هستن. چوب های طبل هم همینطور. اگه یک جفت از اونها دارید، از دستش ندید. اگه این چوب ها رو نداشتید، کلپینگ (دست هاتون رو بهم زدن) به بونگوها (نوعی طبل) یا تخته همون کار رو برای شما انجام میده.
در نهایت “شنیدن” یک ضرب در سر (یا “احساس” یک ضرب در بدنتون) در زمان پخش موسیقی کاملا اساسی و واجبه، چه در حال خوندن یک نت موسیقی باشید و چه در حال نوازندگی کردن با نوازنده های دیگه. تنها راهی که می تونید به این کار مهم مسلط بشید تمرین، تمرین و تمرین هستش. اگه می خواید در موسیقی پیشرفت کنید، باید همراه با ضرب جلو برید.
شاید ساده ترین راه برای تمرین کار با ضرب ثابت، خرید مترونوم باشه. این ابزارها بسیار ارزان هستن و حتی یک نوع ارزان و بنجل هم ممکنه سال ها براتون دوام داشته باشه. زیبایی مترونوم در اینه که می تونید اون رو روی طیف وسیعی از تمپوها، از بسیار بسیار آهسته تا با سرعت بال زدن مرغ مگس خوار تنظیم کنید. اگه از مترونوم برای تمرین استفاده می کنید، به خصوص اگه از روی یک صفحه نت موسیقی می خونید، می تونید ضرب رو روی هر سرعتی که راحت هستید تنظیم کنید و وقتی سرعت آهنگ رو تشخیص دادید، به تدریج سرعتش رو به سرعت مورد نظر آهنگساز برسونید. همچنین می تونید از اپلیکیشن های مترونوم که مناسب سیستم عامل گوشی هوشمندتون هستن پیدا کنید که به همین خوبی کار می کنن.
تشخیص نت ها و ارزش های نت
اگه به موسیقی به عنوان یک زبان نگاه کنیم، نت ها مثل حروف الفبا هستن و برای ساخت یک قطعه موسیقی پایه و اساس کارن. مطالعه اینکه ارزش های نت با یکدیگه در یک قطعه موسیقی چطور متناسبن، به اندازه دانستن پیچ های موسیقی مهمه، چون اگه مقادیر نت رو تغییر بدید، موسیقی کاملا متفاوتی خواهید داشت. در واقع، وقتی نوازنده ها در مورد اجرای یک قطعه موسیقی “به سبک” باخ، بتهوون یا فیلیپ گلس صحبت می کنن، به این معنیه که در مورد استفاده از ساختار ریتم و ویژگی های آهنگ موسیقی اون آهنگساز خاص و همچنین هر پیشرفت آکورد یا انتخاب ملودیک صحبت می‌کنن.
بررسی نت ها و اجزاشون
نت ها از حداکثر سه جزء خاص ساخته میشن: سر نت، دنباله یا دسته نت و پرچم.
✓ سر: سر قسمت گرد یک نت هستش. هر نت یکی از این سرها داره. یک نت گرد فقط شامل یک سر هستش
✓ دنباله یا دسته: دنباله خط عمودی هستش که به سر نت متصله. نت های چنگ، نت های سیاه و نت های سفید همه دنباله دارن. در اینجا یک نت سفید (Half note) وجود داره
✓ پرچم: پرچم خط کوچیکیه که از بالا یا پایین دنباله نت جدا میشه. نت های چنگ و نت‌های کوتاه تر پرچم دارن: ♪
دنباله ها، بسته به جایی که در خطوط حامل ظاهر میشن، ممکنه به سمت بالا یا پایین برن (شما همه چیز رو در مورد خطوط حامل در مطالب بعدی ما خواهید خوند). این که دسته نت به سمت بالا یا پایین باشه تفاوتی در ارزش نت نداره.
به جای اینکه هر نت پرچم دار بشه، نت های دارای پرچم هم می تونن با یک خط شاهین به همدیگه متصل بشن، که فقط تجسم واضح تری از پرچمه. به عنوان مثال، شکل 1-1 نشون میده که چطور دو نت چنگ رو میشه به این عنوان که هر کدوم یک پرچم دارن یا متصل به یک پرتو یا beam هستن نوشت.
شکل 1-2 چهار نت دولا چنگ رو نشون میده که پرچم ها به سه روش جداگانه جفت جفت شدن: به‌صورت تک به تک، در دو جفت که یک پرتو دوتایی اونها رو به هم وصل کرده، و در آخر، همه نت ها با یک پرتو دوتایی به هم متصل شدن. مهم نیست که اونها رو به چه روشی بنویسید، در هر صورت در زمان نواختن صدای یکسانی دارن.
به همین ترتیب، می تونید هشت نت سه لا چنگ رو به یکی از روش های نشان داده شده در شکل 1-3 بنویسید. توجه داشته باشید که این نت ها سه پرچم (یا سه پرتو) دارن. استفاده از پرتوها به‌جای پرچم های تکی روی نت ها صرفا نمونه ای از تلاش برای منظم کردن یک قطعه نت های موسیقی با ظاهر آشفته هستش. پرتوها به نوازندگان موسیقی کمک می کنن تا ببینن ضرب های بزرگ تر کجا هستن. به جای دیدن شانزده نت دو لا چنگ جدا جدا، دیدن چهار گروه از چهار دو لا چنگ که توسط یک پرتو به هم متصل شدن برای نوازنده مفیده.
نگاهی به ارزش های نت
هر نت ارزش نت خاص خودش رو داره. قبل از اینکه به جزئیات هر نوع نت بپردازیم، به شکل 1-4 نگاهی بندازید، که بیشتر انواع نت هایی رو که در موسیقی با اونها مواجه خواهید شد نشون میده که به شکلی تنظیم شدن که ارزش هاشون در هر ردیف یکسان باشه. در بالا، نت گرد، زیر اون نت سفید، بعد نت های سیاه، نت های چنگ، و در نهایت نت دو لا چنگ در پایین قرار داره. هر سطح از “درخت نت” برابر با سطوح دیگه س. به عنوان مثال، ارزش یک نت سفید، نصف یک نت گرد و ارزش نت سیاه، یک چهارم یک نت گرده.
روش دیگه برای تصور کردن نت ها اینه که یک نت گرد رو چون مثل یک شیرینی پای گرده، شبیه اون فرض کنید و این باعث میشه این نت رو خوب بخاطر بسپارید. برای تقسیم کردن نت گرد به نت های سیاه، اون رو به چهار قسمت تقسیم کنید. برش زدن این نت به هشت تکه، نت های چنگ رو به یاد شما میاره و غیره.
با توجه به امضای زمانی قطعه موسیقی (در مطالب آینده این اصطلاح رو توضیح میدیم)، ارزش نت که برابر با یک ضرب هستش تغییر می کنه. در متداول ترین امضای زمانی، یعنی 4/ 4 زمان، که به اون “زمان مشترک” هم گفته میشه، یک نت گرد برای چهار ضرب، یک نت سفید برای دو و یک نت سیاه یک ضرب طول میکشه. نت چنگ نیم ضرب و نت دو لا چنگ فقط یک چهارم ضرب در 4/4 زمان دوام داره.
اغلب، نت سیاه برابر با یک ضرب هستش. اگه “MA-RY HAD A LIT-TLE LA-MB” رو بخونید، هر هجا یک ضربه (می تونید همراه با اون دست بزنید) و اگه آهنگ در 4/4 زمان نت نویسی بشه، هر ضرب یک چهارم نت می گیره. در مطالب بعدی بیشتر در مورد امضای زمان و شمارش ضرب ها بر اساس اون صحبت می کنیم.
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)