با وجودی که هر سه از انواع مختلف دراب به عنوان تزیین استفاده کردهاند صداهای تشکیل دهنده یکسان نیست (نمونهی ۱۸). در این مورد خاص به نظر میرسد که تفاوتی که در نوشتهی بهجت با دو نوشتهی دیگر موجود است حاصل سلیقهی او در تنظیم برای سنتور بوده باشد، چرا که اجرای این نوع از دراب با تار چندان مرسوم نیست و با توجه به اینکه منبع اصلی وی به گفتهی خودش نواختههای برومند بوده، محتملترین حالت این است که دخالت سلیقهی او را بپذیریم.
نمونهی ۱۸٫ (بهجت ۱۳۷۹: ۳۴)، (ندیمی ۱۳۸۳: ۴)، (منا ۱۳۸۴: ۴۳)؛ نغمه اول
مثال جالب دیگری از ثبت تزیینات، نوشتن واخوانها است که تنها در کتاب منا در تمام متن با دقتی وسواسگونه ثبت شدهاند. واخوانها را میتوان دارای نقش یادآوریکنندهی فضای مایهی اصلی در سکوتهای میان جملات دانست. با وجود این نقش حضورشان چنان بدیهی و البته آزاد است که دیگران آنها را کمتر ثبت کردهاند؛ پایور و صبا اکثرا آنها را در پایان گوشهها و بهندرت در متن آوردهاند.
بهجت و ندیمی به پیروی از همین روش واخوانهای پایانی گوشهها را یادداشت کردهاند اما منا به دلیل حضور پررنگ واخوان در اجرای مرجعاش آنها را در متن گوشهها نیز ثبت کرده منتها برای این که بر دلخواه بودن آنها صحه گذاشته باشد آنها را میان [] قرار داده است (نمونهی ۱۹). ملاحظه میکنید که واخوانها ساختار گسترشیافتهتری نیز به نسبت دیگر نغمهنگاریها دارند.
نمونهی ۱۹٫ (منا ۱۳۸۴: ۳۷)
به طور کلی به دلیل آزادی نسبی نوازندگان موسیقی دستگاهی در بهکارگیری عناصر زینتی، تفاوت در تزیینات از جمله چندگانگیهای مهم در ثبت و نغمهنگاری ردیف است.
تفاوت در تقطیع و جملهبندی
جملهبندی یکی از مهمترین عوامل موسیقایی شدن و به صدا درآمدن آن نوشتههای روی کاغذ است. یکی از نگرانیهایی که در مورد موفقیت روشهای نغمهنگاری در موسیقی ایرانی وجود دارد به این موضوع بازمیگردد که آیا نوازنده با دیدن نتها میتواند به جملهبندی صحیحی دست پیدا کند؟ در مورد جملهبندی دیدگاههای مختلفی وجود دارد.
از جمله کسانی به کلی امکان انتقال جملهبندی از طریق مکتوب را رد میکنند و دیگرانی میاندیشند که نوشتهها با کمک شنیدن میتوانند راهگشا باشند و تعدادی هم هستند که فکر میکنند جملهبندی با ممارست نوازنده به دست میآید و نباید آن را محدود به یک خوانش خاص کرد. جز اینها عدهی دیگری هم تلاش میکنند از روشهای نغمهنگاری بهره برده و در صورت لزوم آنها را بهبود بخشند(۱۳).
توضیحات
۱۳- به عنوان نمونه میتوان به ردیف میرزا عبدالله نغمهنگاری داریوش طلایی اشاره کرد.
منبع : گفتگوی هارمونیک
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)