موسیقیدانان و نوازندگان خبره Jazz از لحاظ جسمی یا روحی چیزی بیش از شما ندارند. در واقع اینطور نیست که خداوند چیزی بیش از شما در وجود آنها قرار داده باشد. برتری آنها بر دیگر علاقمندان
عادی به موسیقی آن است که با جدیت و نظم بیشتری به تمرین موسیقی می پردازند بطوریکه پس از مدتی توانایی شنیدن ایده های موسیقی در مغز و انتقال آن به انگشتان خود را بدست می آورند.
هنگامی که خسته شده اید و ایده موسیقی جدیدی در ذهن تان وجود ندارد، به موسیقی دیگران گوش دهید. اینکار علاوه بر لذت داشتن و بالابردن درک موسیقی شما، بدون آنکه متوجه شوید قدرت تخیل شما را
افزایش می دهد. شما با اینکار می توانید پاسخ بسیاری از سئوالات و ابهاماتی که به هنگام بداهه نوازی یا ساخت موسیقی برایتان بوجود می آید را پیدا کنید.
کار جدی گوش دادن را باید با قطعات موسیقی نسبتآ ساده شروع کنید. قطعاتی مانند Autumn Leaves ،Summertime یا Satin Doll که ریتم ، هارمونی و ملودی پیچده نداشته باشند. به این ترتیب شما می توانید خیلی راحت تر موسیقی را در ذهن خود ترسیم کنید و پس از آشنایی کامل با آن اقدام به بداهه نوازی روی آن نمایید.
در اینجا به نمونه تمرینهایی که بسیاری از نوازندگان Jazz کم و بیش آنها را مورد استفاده قرار می دهند اشاره می کنیم. سعی کنید آنها را در گامها و قالبهای تغییر هارمونی مختلف تمرین کنید.
• برای شروع به گرم شدن پنج نت اول گام و نیز آکورد پایه گام (اول، سوم، پنجم، هفتم، نهم) را برای تمام گام ها اجرا کنید.
• آکورد پایه را برای همه گام ها اجرا کنید.
• گام کامل را از پایه تا فاصله نهم بصورت رفت و برگشت برای گامهای مختلف تمرین کنید.
• آکوردهای هفتم را بصورت رفت و برگشت اجرا کنید (۱، ۳، ۵، ۷، ۵، ۳، ۱).
• عینآ مورد بالا را برای آکوردهای نهم نیز اجرا کنید.
• گام را تا فاصله نهم اجرا کنید و در برگشت آکورد را پایین بیایید.
• آکورد نهم را بصورت آرپژ بالا رونده اجرا کنید و در برگشت گام را اجرا کنید.
• در محدوده صوتی ساز خود چند اکتاو گام را بصورت رفت و برگشت فاصله های سوم اجرا کنید.
تمرینات بالا چیزی جز گرم کردن دست و آشنا شدن بیشتر گوش شما با هارمونی های متفاوت نیست، نباید فراموش کنید که اساس ایده موسیقی در Jazz از هارمونی بر می خیزد. حتی بزرگترین نوازندگان
نیز قبل از کنسرت و اجرا تمرینهای مشابهی را انجام می دهند. ضمن آنکه اینکار ذهن نوازنده را به دنیای هارمونی میبرد و آنرا برای بداهه نوازی آماده می کند.
بنابراین اگر قرار است اجرای کنسرت داشته باشید سعی کنید روی توالی آکورد قطعاتی که می خواهید آنها را اجرا کنید، تمریناتی را که گفتیم انجام دهید. اینکار توانایی شما در بداهه نوازی روی قطعات
کنسرت را بالا می برد.
مشاهده می کنید که برخلاف افکاری که معتقد هستند برای کسب مهارت در موسیقی Jazz تنها باید تمرین کرد، شما باید مطالعه هارمونی و الگوهای تمرینی آنها را نیز داشته باشید. چگونه ممکن است بدون
دانستن هارمونی موسیقی Jazz اجرا کرد؟
اما از دیگر تمرینهایی که خلاقیت، دانش و توانایی شما در اجرای بداهه نوازی را بالا می برد، نوشتن (Transcription) قطعات نواخته شده توسط دیگران است. تحلیل این قطعات پس از نوشتن می تواند مزایای بسیاری برای هنرجویان موسیقی Jazz داشته باشد، مثلآ :
• شناخت اینکه قطعات در چه گامی شروع می شوند و چگونه تغییر گام می دهند.
• ملودی ها از کدام نت گام شروع می شوند و به کدام نت گام ختم می شوند.
• آیا حرفه ای ها اصولآ در طیف صوتی بزرگ موسیقی می سازند یا در طیف کوچک.
• تغییرات هارمونی که موسیقیدانان حرفه ای در کارهای خود بکار می برند چگونه است.
• در ملودی های آنها از نتهای آکورد چگونه استفاده می شود.
• نحوه استفاده از نتهای کروماتیک در یک گام چگونه است.
• آیا موسیقی تنها تعدادی ملودی است یا جریانی است که ابتدا، میانه و انتهایی دارد که نمی تواند جز آن باشد.
• آیا آنها از Bluse هم در موسیقی خود استفاده می کنند.
• چه قسمتهایی از موسیقی (هارمونی، ملودی و ریتم) تکرار می شود.
• و …
بنابراین مشاهده می کنید که صرف نوازندگی و تمرین نمی تواند مهارت های شما در بداهه نوازی را بالا ببرد، بلکه در کنار آنها شما نیاز به مطالعه، تفکر و تحلیل کارهای دیگران نیز دارید. کلام آخر اینکه بداهه نوازی تنها یک مهارت نوازندگی نیست بلکه به مهارت و خلاقیت های ذهنی و علمی هم نیاز دارد.
منبع : گفتگوی هارمونیک
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)