در این درس مقدمات نوشتن برنامه به زبان C را شرح خواهیم داد. وقتی یک برنامه را می نویسید، به کامپیوتر می گویید چه کارهایی انجام بدهد. برای اینکه کامپیوتر نمی تواند گفتار را تشخیص دهد، فقط بخاطر اینکه آنرا دریافت می کند. اهمیتی ندارد چه مقدار ارزش احساسی این گفتار برای شما دارد، برای یک کامپیوتر شخصی PC ارزش خاصی ندارد. برای اینکار می بایستی که خط هایی ارتباطی برای تعامل با کامپیوتر بنویسید. (بصورت یک فایل بر روی دیسک)
برای نوشتن یک یادداشت برای کامپیوتر می بایستی از یک برنامه که ادیتور متن نامیده می شود، استفاده کنید. این ویراگشگرها نسخه های اولیه ویرایشگرهای حرفه ای امروزی کلمات مانند Word هستند. فقط تمام آن فرمت بندی ها و کنترل چاپ های دلربای آنها را ندارند. ویرایشگر متن شما را فقط قادر به تایپ متن می کند.
وقتی که از ویرایگشر متن خود استفاده کنید، چیزی را خلق می کنید که به اصطلاح سورس کد خوانده می شود. تنها چیز ویژه در مورد این فایل این است که حاوی دستورالعمل هایی است که به کامپیوتر می گوید چه بکند. اگرچه خوب بود برای مثال برای کامپیوتر می نوشتیم “یک صدای خنده دار در بیار” ولی حقیقت این است دستورالعمل ها را باید به زبانی بنویسید که کامپیوتر بتواند بفهمد. در این مورد، ما دستورالعمل ها را به زبان C می نویسیم.
بعد از آنکه نوشتن دستورالعمل ها را تمام کردید، آنرا در یک فایل بر روی یک دیسک ذخیره کنید. قسمت اول اسم فایل را چیزی که دوست داری،د بگذارید. بهتر است نام را طوری انتخاب کنید که هدف برنامه را به نمایش بگذارد. برای مثال اگر بازی شطرنج ساخته اید، نام آنرا chess بگذارید.
قسمت دوم اسم فایل، پسوند یا اکستنشن فایل است که می بایستی C باشد. (وقتی برای زبان C برنامه می نویسید) این خیلی مهم است. خیلی از فایل های متنی یا text با پسوند txt یا doc ذخیره می شوند. برای زبان C باید که با .c (نقطه سی) تمام شوند. یعنی chess.c
- سورس کد یک فایل متنی روی دیسک است و حاوی دستورالعمل های کامپیوتری است که به زبان برنامه نویسی C نوشته شده اند.
- شما از ویرایشگر متن برای ساخت سورس کد استفاده می کنید. البته بیشتر کامپایلرهای C ویرایشگر متن خودشان را دارند. اگر مال شما ویرایشگر ندارد، می توانید از ادیتورهای واسطه استفاده کنید. (خیلی از برنامه نویس ها، ادیتورهای ثالث و third party را ترجیح می دهند)
- می توانید از یک پردازشگر کلمه هم برای نوشتن سورس کد خود استفاده کنید. هرچند که باید آنها را به عنوان plain text یا dos text یا ascii یا unformatted ذخیره کنید. (استفاده از یک پردازشگر کلمه مانند word مانند این است از یک هواپ برای رانندگی به رفتن به سرکار استفاده کنید. بیشتر از حد برای اینکار ویژگی و قدرت دارد که ممکن است نتیجه برعکس برای شما دهد)
- سورس کد C با پسوند C در انتها و قسمت دوم نام فایل تمام می شود.
- اولین قسمت اسم فایل باید نام برنامه ای باشد که می خواهید بسازید.
- در انتخاب نام برای سورس کد خود زیرک و باهوش باشید.
کامپایلر C
بعد از آنکه سورس کد ساخته شد و بر روی دیسک ذخیره شد، می بایستی به زبانی که کامپیوتر می فهمد ترجمه شود. این وظیفه ایست که کامپایلر آنرا به عهده می گیرد.
کامپایلر یک برنامه ویژه است که دستورات ذخیره شده را از سورس کد می خواند. کامپایلر هر دستور را اجرا می کند و آنرا به یک کد مخفی که فقط توسط میکروپردازنده کامپیوتر قابل فهم است، ترجمه می کند.
اگر همه چیز خوب پیش برود و کامپایلر با سورس کد شما مشکلی نداشته باشد، یک فایل آبجت کد object code مشابه قسمت اول اسم فایل سورس کد ایجاد می کند. با این تفاوت که پسوند آن بجای C تبدیل به OBJ شده است.
اگر کامپایلر چیزی را نفهمد، یک پیغام خطا روی صفحه نمایش نشان می دهد. در این حالت است که به دندان قروچه می افتید و مجبورید دوباره برگردید و سورس کد را دوباره ادیت کنید تا هر خطایی که کامپایلر پیدا می کند را تصحیح کنید. (و بعد دوباره برای کامپایل فایل تلاش می کنید که اصطلاحا به آن ریکامپایل هم می گویند)
بعد از آنکه کامپایلر کارش را انجام داد، برنامه شما هنوز تمام نشده است. قدم سومی به نام لینک کردن باقی مانده است.
پیوند دهنده
پیوند دهنده یا Linker برنامه ای شبیه کامپایلر است. هدفش ایجاد آخرین فایل برنامه است.
کاری که پیوند دهنده انجام می دهد این است که فایل OBJ ساخته شده توسط کامپایلر را می گیرد و فایل نهایی را تهیه می کند. فایل نهایی با پسوند com یا exe است. (که نحوه اجرای برنامه ها تحت DOS است)
اولین بخش اسم برنامه همانند اسم اول سورس کد است. در نتیجه اگر chess.c را ساخته باشید، کامپایلر chess.obj را می سازد و در نهایت chess.exe را تولید می کند.
- در بیشتر کامپایلرهای C تحت DOS هم کامپایلر و هم پیوند دهنده با یکدیگر کار می کنند. (یکی بعد از دیگری) ولی لینک دهنده با کامپایلر C شما ممکن است بصورت واحد ادغام شوند.
- مشابه عملکرد کامپایلر، لینکر وقتی چیزی را که نمی فهمد ببیند، پیغام خطا ایجاد می کند. در این حالت باید خطا را تشخیص دهید و دوباره برنامه را کامپایل کنید (ریکامپایل)
- فایل پایان برنامه با پسوند EXE است که البته امکان آن است که به کامپایلر بگویید که فایل های COM هم بسازد. می توانید به دفترچه راهنمای لینکر خود رجوع کنید.
درست فهمیدید. از زمان شروع کار با یک سورس کد، در پایان با سه فایل روبرو می شوید. Chess.c و chess.obj و chess.exe. حتی بعضی از کامپایلرها ممکن است برای درایو هارد شما فایل های بیشتری باقی بگذارند.
دن گوکین، دامیز
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)