۱- همانطور که در مثال ۹ دیده می شود، کنترمد دارای ۷ درجه می باشد. دقیقا مانند مد که هفتمین درجه آن به “تونیک مد” ختم می شود، دقت کنید: درجه هفتم کنترمد، همان درجه اول مد اصلی است. درجات به ترتیب از “زیر به بم” شمرده می شوند. البته من به درجه اول مد، در تئوری نوین خود، لقب نوت “مدیک” (modique) را داده ام.
مثال ۱۰
۲- کنترمد به جز درجات ۴ و ۷ که همان تونیک و دومینانت مد هستند، در بقیه درجات با مد اختلاف دارند.
۳- مجموع صداهای مد و کنترمد شامل یک گام کروماتیک دوازده نیم پردهای میشود. به مثال ۱۰ توجه کنید.
۴- درجه اول مد یا midique همان نقش تونیک را ایفا میکند که در موسیقی ایران آن را “شاهد” مینامند.
Modique=Tonique=Shahed
5- درجه پنجم مد فاقد هرگونه ارزش مدال است و نقش “هم درجه” چهارم مدها را به عهده دارند که در موسیقی ایران اغلب به آن “ایست” میگویند.
ایست=نمایان
۶- تونیک گامهای مدال، یعنی همان شاهد، مانند گامهای تونال دارای “قدرت جاذبه” است و همه صداها را به خود جذب می کند و بر عکس، دومینانت گام مدال (درجه ۴) مانند دومینانت گامهای تونال دارای یک نوع حالت “بی وزنی” است. به عبارتی دیگر، تونیک دارای حس حرکت و دومینانت دارای حس سکون و استراحت است. وزن و بی وزنی خود قانون مطلق طبیعت است.
۷- نکته اساسی این است که در مدها، درجه هفتم، به هیچ عنوان به مانند نوت حساس در ماژور و مینور، نیست.
همبستگی مد و کنترمد به حالت دوبل گام:
با قرار گرفتن مد و کنتر مد، دوبل گامی بوجود می آید که از پانزده صدای مختلف تشکیل شده است.
مانند مثال شماره ۱۰/۲
ولی هرگز نباید آنان را پی در پی پنداشت زیرا همانطور که پیشتر گفتم، یکی از خواص کنترمد که دارای اهمیت زیادی است، همان تضادش با مد است. بنابر این منطق، اگر مد را بالا رونده فرض کنیم، کنترمد را باید پایین رونده یا برعکس تصور کنیم.
دومینانت یا درجه چهارم، در هر دو مد متضاد یکسان بوده و تنها نوتِ مشترک آنهاست! پس دارای اهمیت به سزایی است. به عبارتی، تونیک واقعی در سیستم زوج همان درجه چهارم است.
باید توجه داشت که درجه یک کنترمد هرگز تونیک محسوب نمی شود و این پدیده ایست که برخلاف تمام گامها و مدها می باشد و همین پدیده سبب متضاد بودن مد و کنتر مد می باشد. به مثال ۱۴ نگاه کنید.
بطور کلی اصالت یعنی ویژگی هایی از یک شیئ یا چیزی که در دیگر اشیا دیده نشود؛ مثلا در آب زلال عنصر اکسیژن و هیدروژن که هر کدام به تنهایی دارای ویژگیهای خود هستند، ولی وقتی تلفیق می شوند، از ویژگی های آنها کاسته می شود و نتیجه آب زلال به وجود می آید که خودش حالا دارای ویژگی جدیدی است. در موسیقی نیز، اصالت یعنی ویژگی هایی از موسیقی ملتی که در ملل دیگر وجود نداشته باشد و این امر بارز و مورد تمایز باشد.
پس با کار زیاد روی ویژگی های موسیقی ایران که همان مدها هستند، می توان به اصالت موسیقی ایرانی دست یافت (ولی این امر نیاز به تلاش فراوان و همکاری دارد که تقریبا اکنون و اینجا “محال” است زیرا هر کس ساز خود را نواخته است!)
منبع : گفتگوی هارمونیک
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)