عبدالنقي افشارنيا
مطالب ذکر شده در این قسمت برای نی هفت بند رایج نگاشته شده. بسیاری ازنوازندگان و آهنگسازان معتقدند که بهتر است برای ترکیب بندی ساز های ایرانی از نی هفت بند ساده استفاده کنند و برای برخی محدودیت های صوتی آن از ترکیب چند ساز به صورت انتقالی استفاده می کنند. برخی از نوازندگان چیره دست در اجرا های زنده هم ممکن است از چند ساز متفاوت استفاده کنند. با این روش بسیاری از فواصل و گوشه ها در محدوده های متفاوت و با رنگ بندی های متنوع قابل اجراست.
البته معضل بزرگ موسیقی معاصر ایران عدم آشنایی اکثر دست اندر کاران موسیقی ایرانی و نوازندگان این ساز ها با سایر ساز های ایرانیست.
شاید لازم باشد این مبحث تحت عناوینی چون سازشناسی ایرانی یا ارکستراسیون ایرانی (یا هر نامی که قابل قبول تمامی قشر های فعال در موسیقی ایرانی باشد) در محافل آکادمیک موسیقی ایران مانند هنرستان ها و دانشگاه ها بیشتر مطرح شود تا علاقمندان به آهنگسازی ایرانی بیشتر با ساز های ایرانی و قابلیت ها و مشکلاتش آشنا شوند.
همانطور که می دانیم علم ارکستراسیون قرن هاست در انواع موسیقی ها و آنسامبل ها و ترکیبات گروهی مطرح است و آهنگسازان هر نوع از موسیقی های آکادمیک خود را موظف به فراگیری علم ساز شناسی و ارکستراسیون می دانند.
علمی که هنوز در ایران جا نیفتاده و بسیاری از آهنگسازان معاصر ما توان و دانش خود را ودیون نرم افزار های نت نویسی و آهنگسازی هستند.
ولی بسیاری از ما غافل از این هستیم که این نرم افزار ها با تمامی قابلیت هایشان فاقد ذوق و استعداد لازم برای خلق لحظات ناب هنری هستند. و اصل داستان و ماجرای هنر در اندیشه های یک هنرمند خلاصه می شود نه تکنولوژی های رایج در اطراف آن.
حسن ناهید
به هر روی به عقیدۀ نگارنده لازم است دست اندر کاران موسیقی ایرانی در کنار ساز اصلی خود با ویژگی های اجرایی سایر ساز های ایرانی و غیر ایرانی هم آشنا باشند تا در هنگام نوشتن یا تمرین و اجرا بتوانند از بهترین امکانات این ساز ها بهره مند شوند. شاید توجه به همین نکات ظریف بتواند تا حد زیادی جایگاه علمی و آکادمیک موسیقی ایرانی را بالاتر ببرد.
همانطور که ذکر شد مطالب بیان شده در جدول بالا برای ساز نی هفت بند در فواصل و اندازه های مختلف آن است و نوازندگانی که معتقدند بهتر است برای اجرای نی از همان نی سنتی یا کهن ایران استفاده کرد. سازی که بسیاری از استادان ما مانند حسن کسایی، محمد موسوی، حسن ناهید، محمدعلی کیانی نژاد، عبدالنقی افشارنیا و … از آن استفاده کرده اند.
برخی از نوازندگان و آهنگسازان هم معتقدند می توان از تمهیداتی برای رفع نقایص اجرایی ساز نی استفاده نمود، مثلا استفاده از کلید یا سوراخ های اضافه روی ساز.
حسین عمومی
برخی از نوازندگان معاصر نی نواز معتقدند تعداد انگشتان بیکار در حین نواختن نی هفت بند زیاد است و می توان از برخی از آنها استفادۀ بیشتری نمود برای مثال انگشت شمارۀ ۱ در دست راست و یا انگشت شست دست راست این قابلیت را دارند که فقط نقش نگه داشتن ساز را ایفا نکنند و در عمل نوازندگی نیز نقش داشته باشند.
برای مثال یکی از معضلات اکثر نی نوازان در اجرای ماهور دو کم بودن نت می بکار و نزدیکی صدای آن به می کرن است به طوری که برخی مواقع شنونده احساس میکند نوازندۀ نی وارد آواز بیات ترک شده است.
البته دلیل این مساله اینجاست که سوراخ سوم نی در اصل برای می کرن طراحی شده و نوازنده برای اجرای ماهور و نت می بکار موظف است این تغییر کوک و فاصلۀ صوتی را با گوش انجام دهد ولی می توان برای دقت بیشتر به خصوص در حین اجرای سریع نغمات از انگشت شست دست راست استفاده کرد به نحوی که برای اجرای می کرن از همان روش قدیم استفاده شود و برای اجرای می بکار از سوراخ اضافی تعبیه شده زیر انگشت شست دست راست استفاده نمود.
حمشید عندلیبی
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)