این سونوریته چقدر متفاوت است؟
سونوریته ها فرق زیادی دارند، به نظر من بیش از ۵۰درصد! اگر دقت کنیم تفاوت زیاد است. سنتور شباهت زیادی به پیانو دارد از نظر مکانیسم؛ اگر دو نوازنده سطح بالای پیانو یک قطعه را بنوازند یکی با ظرافت بیشتر و یکی کمتر بنوازد با گوش دقیق اختلاف مشخص است ولی در سنتور به این خاطر که ارتباط نوازنده و ساز نزدیکتر است و مستقیم تر است، این تفاوت بیشتر شنیده میشود.
ولی نسبت به سازهایی مثل سه تار، شنیدن اختلاف سونوریته نوازندگان سنتور مشکلتر است و حتی میتوانم به جرات بگویم که بسیاری از نوازندگان سنتور که حتی ده سال در حال نوازندگی این ساز بودند قادر به تشخیص اختلاف سونوریته سازهای اردوان کامکار، پرویز مشکاتیان، فرامرز پایور، منصور صارمی و حتی قدیمی تر ها هم نیستند!
شاید با کمک قطعات آنها بتوانند تشخیصی کلی بدهند. توانایی تفکیک بسیاری از آنها در حد تشخیص پایور از ورزنده است که در آنها هم تا حدی مربوط به خود ساز و صدابرداری آنها هست نه تکنیک نوازندگی که منجر به تولید نوعی خاص از سونوریته مضراب زدنهایشان میشود.
در نوازندگی تار هم که این سونوریته بسیار قابل تشخیص است، دیده ام که نوازندگانی که لیسانس این ساز دارند میگویند سبک “شهناز-شریف”! واقعا خجالت آور است که توانایی تفکیک یک دانشجوی لیسانس در این حد باشد…
ولی کسی که خیلی خوب دوره عالی پایور را تمام کرده باشد میتواند قطعه اردوان بزند، نه دشیفر ولی بر اساس استعداد، دو سه روز تا یکی دو هفته میتواند بزند. من فکر میکنم “ماهی برای سال نو” را میتواند در دو هفته بزند البته همانطور که گفتم باید استعداد را داشته باشد؛ آقای اردوان کامکار استعداد بسیار بالایی دارند که میتوانند این قطعات را بسازند و با این سونوریته درخشان اجرا کنند. با کیفیتی که آقای اردوان کامکار سنتور میزنند، نوازندگی بسیار مشکل است؛ بسیاری از نوازندگان شلوغ و کثیف ساز میزنند.
پس کسی که مثلا “رهگذر” را با کیفیت بالایی که آقای نادر سینکی زده، میتواند در دو هفته “رقص باد” را بزند؟
نفرش خیلی مهم است، مثلا آقای نادر یوسفی سینکی احتمالا آن زمان، “رهگذر” را با آن کیفیت در یکی دو هفته ضبط کرده اند ولی یکی از نوازندگان دیگر همان قطعه را با آن کیفیت در دو ماه میتواند دربیاورد، خوب طبیعتا این فرد “رقص باد” را هم دیرتر مینوازد. سه نوازنده که در حال نواختن قطعات دوره عالی هستند یکی “رهگذر” را دو هفته ای میزند، یکی دو روزه، یکی دشیفر!
یک هوش خاصی است که تفاوت بین این نوازندگان ایجاد میکند، این استعداد خدادادی است که یکی دارد یکی ندارد ولی با هوش متوسط، میانگین باید بین یک یا دو هفته، نوازنده دوره عالی پایور بتواند قطعه اردوان را بنوازد ولی اینکه سونوریته شبیه اردوان میشود یا نه جای شک و شبهه است.
شما سالها با آقای پایور ساز زدید، خود شما چقدر طول کشید “دریا” یا “رقص باد” را بزنید؟
من فکر میکنم در کلاس جز استعداد های متوسط رو به خوب بودم و از پنج نمره چهار بودم، استعداد فوق العاده ای نداشتم ولی به هر حال میزدم قطعه را. در دوره ای که من بودم استعداد خیلی استثنایی در کلاس نداشتیم، اختلافها کم بود.
خود آقای پایور چطور؟ آیا اگر هنوز ساز میزدند فکر میکنید میکنید چطور مینواختند این قطعات اردوان را؟
اجازه بدهید در مورد ایشان اینجا صحبتی نکنم چون بررسی ساز استاد پایور مجال اختصاصی میطلبد، من به خودم چنین اجازه ای نمیدهم که وارد این بحث شوم! من به قدرت نوازندگی ایشان ایمان کامل دارم.
منبع : گفتگوی هارمونیک
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)