صدای سنتور (I)

در این گفتار سعی دارم راجع به تنوع صدایی که یک نوازنده میتواند از یک ساز ایجاد کند نکاتی را خاطر نشان کنم. به ظاهر تنوع صدایی ساز سنتور بنا به ساختار آن نمی تواند خیلی متفاوت باشد (منظور صدای حاصله از یک سنتور است) همانند پیانو، بطوریکه هر نوازنده ای مثلاً اگر با فلان پیانو بنوازد اصوات ایجاد شده همگی یکسان خواهند بود یا در نهایت تفاوت اندکی خواهند داشت.

در ادامه میخواهم ،طبق آنچه شخصاً تجربه کرده ام و آنچه از اساتید آموخته ام این نکته را بیان کنم که صدای حاصله از یک ساز با نوازندگان مختلف می تواند چقدر متفاوت باشد.(درک این نکته البته بستگی به توانایی و حساسیت گوش اشخاص نیز دارد.)

البته این را هم میدانیم که این قضیه ارتباطی به خود ساز ندارد چرا که کیفیت ساز (منظور یک ساز خاص دریک مقطع زمانی خاص می باشد) بسته به نوازنده ای که با آن می نوازد بهتر یا بدتر نخواهد شد و صدای آن ساز همان است که هست و این تنوع صدایی که مورد بحث است طبیعی است به عواملی جز خود ساز مربوط می شود که در ساز سنتور عبارتست از اول نوازنده ،دوم مضراب.

اکثر نوازندگان سنتور (منظور آن دسته از نوازندگانی هستند که هنوز به حد کمال نرسیده اند) در صدا دهی ساز اغلب دچار یک آشفتگی و عدم ثبات هستند. البته این مورد کم و بیش در سایر سازها نیز موجود است اما اینجا به طور اخص به ساز سنتور می پردازیم.

اغلب مشاهده می شود که صدایی که هنرجویان سنتور از این ساز خارج می کنند در یک بازه زمانی تقریبا بلند مدت بسیار متفاوت است. طبیعی است که بررسی عوامل موثر در چگونگی ایجاد صدای سنتور از حوصله ی یک هنرجوی سنتور(حداقل تا مدتها)خارج است.

دیده می شود نوازندگانی که گاه با سنتور دیگری که تقریبا هم کیفیت (از لحاظ صدا) با سنتور فعلی خودشان است می نوازند اغلب صدایی کاملاً متفاوت شنیده می شود، چه بسا بارها به چنین موردی بر خورده ایم که کسی سازی را برای خرید انتخاب می کند و برای اطمینان از این انتخاب ساز را به نوازنده ی دیگری که معمولاً از خود او قویتر است نشان میدهد.گاهی اوقات صدای حاصله از نوازندگی نوازنده ی قویتر ،بهتر و گاهی بدتر از صدایی است که نوازنده ی اولی(ضعیفتر) ایجاد کرده می باشد.

اگر در صدای ساز اساتید سنتور از قدیمتر به حال دقت کنیم خواهیم یافت که گرچه گاهی اوقات آنها با سازهای مختلف دیگری نواخته اند اما صدای حاصله از سازشان یکسان و مبین سبک و سلیقه ی آ نها بوده بطوریکه در بیشتر موارد می توان از روی صدای ساز و نحوه اجرا به نوازنده آن پی برد.

البته این یکسان بودن صدای حاصله از نوازندگی اساتید غیر از آنچه که مربوط به سبک و سلیقه و تجربه ی آنها می شود به عوامل فنی دیگری نیز(که در نهایت معرف سبک می شود) وابسته است. حال یک ساز را تصور کنید تا ببینیم چند نوع صدای متفاوت ممکن است بتوان از آن ایجاد کرد.

از جمله عواملی که در صدای ایجاد شده موثرند می توان به این چند مورد اشاره نمود:

۱٫ وزن مضراب

۲٫ میزان تشابه مضراب راست و مضراب چپ از لحاظ وزن ، اندازه ، قطر ، جنس.

۳٫ نقطه ی ثقل مضراب

۴٫ نسبت اندازه و قطر حلقه،ساقه و سر مضراب

۵٫ جنس مضراب(اگر نوازنده بدون نمد می نوازد)

۶٫جنس نمد مضراب، قطر نمد و طریقه چسباندن آن

۷٫نحوه دست گرفتن مضراب

۸٫نوع مضراب زدن نوازنده(انگشت،مچ،ساعد)

۹٫محل فرود مضرابها(فاصله آنها تا خرک)

۱۰٫چگونه قرار دادن سنتور

۱۱٫شاید از همه اینها مهم تر گوش موسیقایی نوازنده که چگونه با توجه به موارد فوق الذکر صدایی را که می خواهد از سنتور خارج کند(که زیر مجموعه ی سبک و سلیقه نوازنده خواهد بود).

روشن است که درصد تاثیر گذاری هر یک از موارد بالا می تواند خیلی خیلی کم و یا خیلی زیاد باشد.
در مقاله بعد به شرح تک تک این موارد خواهم پرداخت.

منبع : گفتگوی هارمونیک