پس از ارائه مقالاتی در زمینه اصول ابتدایی و بنیادین در نوازندگی گیتار همچون استیل صحیح در نوازندگی و غیره اینبار به سراغ تکنیکها دست راست میرویم . ضربات آپویاندو وتیراندو شاید در نگاه اول این تکنیک ها ساده بنظر می آید ولی بدون هیچ اغراقی باید گفت بسیاری از مشکلات وضعف های موجود در نوازندگی از عدم اجرای صحیح این دو تکنیک میباشد.
۱- ضربه ی تکیه ای ( آپویاندو )
۲- ضربه ی آزاد ( تیراندو )
با انگشتان i – m – a – p
۱- ضربه ی تکیه ای :
آپویاندو (apoyando)
آپویاندو یعنی ضربه زدن به روش تکیه ، بدین معنی است که وقتی انگشت ضربه را بر روی سیم وارد میکند باید بلافاصله بر روی سیم مجاور تکیه داده شود و تا زمانی که انگشت دیگر و یا خود آن بخواهد بر سیم ضربه وارد کند میبایست در همان مکان باقی بماند و همین که انگشت دیگر ضربه خود را وارد کرد باید انگشت اول را حرکت داده و سیم مورد نظر را به ارتعاش درآورد. این عمل برای حرکت دو انگشت همانند راه رفتن پاها صورت میگیرد.
ضربه ی تکیه ای در حقیقت ارتعاش سیم را به داخل صفحه ی صوتی هدایت می کند و ار نظر فیزیکی باعث رزنانس (تشدید) بیشتر در داخل گیتار می شود. به همین دلیل است که عموما در ضربه ی تکیه ای صدایی پر طنین به گوش می رسد .
نکته: ضربات آپویاندو را میتوان بسیار آرام نیز نواخت و مهم مقدار فشاری است که شما بر سیم وارد مینمایید:
– و بازهم تاکید میشود فشاری که شما برای ایجاد ضربه ایجاد میکنید از بند اول شما نشات میگیرد
وضعیت دست :
مفصل بزرگ که عامل اصلی ضربه به شمار می آید باید در امتداد سیم های بم ( بالاتر ) قرار گیرد . برای مثال اگر شما بخواهید سیم اول را بزنید ، مفصل بزرگ باید بالای سیم دوم یا سوم قرار گیرد.
حرکت دست :
اگر چه تمام مفاصل انگشتان حرکت می کنند اما اصلی ترین آن مفصل بزرگ است که سرچشمه ی رانش انگشت می باشد . این مفصل انگشت را به طرف داخل دست حرکت می دهد .
برای هر ضربه سه اصل کلی وجود دارد :
۱- استیل و قرار گیری دست راست ( آماده سازی ) : در این مبحث، به دنبال پیدا کردن مکان مناسب برای فرود آمدن انگشتان و کم کردن صدای نا خوشایند هستیم .
۲- فشار : در اثر فشاری که به سیم وارد می کنیم سیم کمی جابه جا می شود . هر چه بیشتر سیم را بکشیم ، سیم بیشتر نوسان پیدا می کند و صدای تولید شده افزایش می یابد .
۳- رها سازی : در هنگام رها سازی ، خصوصآ در ضربات آپویاندو ، انگشت به سیم بالایی تکیه می کند ولی تکیه ی ضرباتی که انگشت شست اجرا می کند روی سیم پایین خواهد بود .
۲-ضربه ی آزاد ( تیراندو ) :
تیراندو یعنی ضربه زدن به روش آزاد ، وقتی که انگشت ضربه را بر سیم وارد کرد تا حدی بالاتر از سیم حرکت میکند و مجدداً در مقابل سیم قرار میگیرد تا دوباره وارد عمل شود.در این حالت باید دقت داشت که انگشتها بیش از حد ازسیمها فاصله نگیرند.
اصولآ در ضربه ی آزاد وضعیت دست همانند ضربه ی آپویاندو عمل می کند با این تفاوت که انگشت بر روی سیم بالایی تکیه نمی کند .
بعد از ضربه زدن به روی سیم ، انگشت به طرف کف دست حرکت می کند
نکته:
همانطور که ذکر شد در اجرای ضربات تیراندو انگشتان باید نزدیک سیم ها قرار گیرد یعنی شما ضربه میزنید و سریعا به جای اولیه خود برمیگردید
اما عده ای از اساتید در تدریس ابتدایی ضربه تیراندو برای اینکه هنرجو درک کند که ضربه از مفصل اول ایجاد میشود تاکید میکنند پس از زدن ضربه انگشت به داخل کف دست برده شود ( بصورت اغراق شده ) طوری که نوک انگشتان کف دست را لمس کند .
هرچند این روش بسیار خوبی است تا هنرجو متوجه این امر شود که ضربات تیراندو را باید از مفصل ابتدایی بنوازد چون در غیر این صورت با استفاده از مفصل – بند دوم انگشت ضربه شما صدایی بد خواهد داشت و همچنین قدر کافی برای اجرای ضربات پرقدرت ندارد.
اما ایرادات بسیاری نیز بر آن وارد است
-۱ سرعت عمل را در اجرای قطعات در مراحل پیشرفته تر میگیرد
۲- فشار بیش از حد بر روی انگشتا ن در تنیجه انقباضات عضلانی
پس شاید بتوان عنوان کرد که بهتر است تنها گاهی اوقات از این نوع تمرینات استفاده شود تا شخص در آینده دچار مشکلات تکنیکی و جسمی نشود.
ضربه شست :
نکته مهم در اجرای ضربات شست این است که انگشت از مفصل اول حرکت کند و از خم کرد بند دوم برای اجرا پرهیز شود. وبرای اجرای ضربات تیراندو شست صحیح ان است تا سیم را به پایین و کمی داخل بکشیم نه اینکه سیم را به بیرون بکشیم
اما در اجرای ضربات شست در کلاسیک وفلامنکو تفاوت بسیاری وجود دارد :
در فلامنکو شست تقریبا با تکنیک تکیه ( آپویاندو) به سیم ضربه میزند . ضربه با قسمت گوشتی نوک شست زده میشود و پس از اینکه نت نواخته میشود شست روی سیم پایینی قرار گرفته و به آن تکیه میکند. نکته مهم اینست که در فلامنکو برای ضربه به سیم از چرخش مچ استفاده میکنیم
و زاوبه ای که دست راست برای ضربه p ایجاد میکند با زاوبه دست راست نوازندگان گیتار کلاسیک تفاوت دارد . و این مورد نیز یکی از تفاوتهای عمده در این . همچنین در قطعات مختلف ضربات شست نقش بسیار مهمی را در اجرای صحیح قطعه از نظر دینامیک و موزیک بازی میکند. و استفاده از شست در تکنیک دمپ -خفه کردن صدای باس – نیز در گیتار کلاسیک وبا توجه به استیل صحیح آن نقش مهمی را ایفا میکند.
در حالیکه استفاده از ضربات شست در فلامنکو و بصورت آپویاندو بسیار معمول است بالاخص در تکنیک آلزاپوا.
نکات:
۱=
-گاهی اوقات در هنگام اجرای ضربات آپویاندو و تیراندو انگشت کوچک دست راست که آنرا x مینامیم ناخودآگاه با بالا میرود و موجب تنش عضلانی میشود.
هرچند این مورد شاید برای بسیاری اهمیت ندارد اما بعد از مدتی این مشکل در آینده شما را دچار مشکلات عدیده ای خواهد کرد. یکی از مواردی که در مستر کلاس ها نوازندگان بعضا خوب گیتار مواجه بودند خستگی های زودرس در دست راست در هنگام آرپز و نواهتن پاسازهای سرعتی بود که یکی از دلایل آن همین رعایت نکردن این موضوع از ابتدای نوازندگی بود.
راه حل در هنگام اجرای ضربه a سعی کنید انگشت x خود را همراه با آن به حرکت در آورید و اجازه ندهید مسیری بر خلاف انگشت a طی کند.
۲=
نوازندگان حرفه ای گیتار کلاسیک میدانند که جنس صدایی که توسط ضربات آپویاندو و یا تیراندو ایجاد مینمایند چه اهمیت بسیاری دارد . این نکته در سطوح بالای نوازندگی نمایان است .
مهترین تفاوت میان نوازنده گیتار کلاسیک و فلامنکو را میتوان از جنس ضرباتی که به سیم ها میزنند میباشد.
یک نوازنده کلاسیک همیشه بدنبال ایجاد ضربات با جنس های مختلف است – ضربات تو پر – نرم – تیز و رسا و غیره.
با دیدن این ۲ کلیک تفاوت میان نواختن ضربات در کلاسیک و فلامنکو را متوجه خواهید شد:
اولین اجرا از فردریک هند و واقعا در این اجرا میتوان دید زاوبه دست و انگشتان با سیمها چه نقش عمده ای را در دادن جنس صدای محتلف دارا میباشد.
دانلود کنید
اجرای ضربات آپویاندو توسط اسکار هررو استاد برجسته فلامنکو – به استیل دست راست و نحوه نواختن و جنس صدای ایجاد شده توجه کنید:
اما این تفاوت نواختن در دوسبک نقصی برای هیچ کدام نیست . چرا که نوازنده هر سبکی باید موسیقی آن سبک را بیان نماید در کلاسیک به یک صورت و در فلامنکو به صورت دیگری و مثلا نه نوازنده فلامنکو میتواند قطعات کلاسیک را با بیان و شخصیت و صدای کلاسیک بیان کند و نه نوازنده گیتار کلاسیک میتواند آن لهجه مورد نظرگیتار فلامنکو را بیان نماید . مهم داشتن تکنیک نیست بلکه فضای فکری و روحی این سبکها کاملا با هم جداست و بصرف داشتن تکنیک مناسب نمیتوان در هر دوسبک به پیشرفت حقیقی رسید هرچند میتوان ادعای آنرا نمود!
در مطالب آتی به سراغ دیگر مباحث بنیادین در نوازندگی گیتار خواهیم رفت .و بازهم ذکر میشود این مقالات تنها جنبه تکمیلی را دارا میباشد. و سعی شده است از منابع استاندارد و بروز گیتار استفاده شود. و همچنین تجربیات اطلاعات و تجربیات شخصی بنده در در زمینه تدریس گیتار کلاسیک .
منابع :
آموزش گیتار کلاسیک – اسکات تننت
آموزش گیتار کلاسیک – فردریک هند
آموزش گیتار کلاسیک – کانن گایزر
تکنیک های گیتار کلاسیک- مترجم فرزاد دانشمند
آموزش گیتار فلامنکو – اسکار هررو-مترجم فرزاد امیرانی
منبع : خانه گیتار ایران
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)