فلامنکو از یک خط طولانی اجداد اسپانیائی به ارث رسیده است که بین قرن هشتم و پانزدهم میلادی در اندلسیا زندگی می کرده اند.
سبکی از آواز، موسیقی و دنس اسپانیایی است. این نوع موسیقی تحت تاثیر سبکها و فرهنگهای مختلف به شکل امروزی درآمدهاست و میتوان گفت که بیشترین تاثیر خود را از کولیهای اسپانیا گرفتهاست.
در شکلگیری و تکامل این سبک نمیتوان از تاثیرگذاری موسیقی مورها و مسلمانان شمال آفریقا و حتی موسیقی عربی و موسیقی لاتین چشم پوشی کرد.
فلامنکو در حقیقت از ۳ قسمت دنس فلامنکو، آواز فلامنکو و گیتار فلامنکو تشکیل شدهاست. خاستگاه این نوع موسیقی ایالت اندلس است، ولی مبدل به سمبل موسیقی اسپانیایی و حتی بهطور کلی فرهنگ اسپانیایی شدهاست.
در فلامنکو از پالوهای (معادل دستگاه در موسیقی ایرانی) مختلف استفاده می شود. بعضی از این پالوها عبارتاند از بولریاس، رومبا، الگریاس، فاروکا که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم.
موسیقی فلامنکو، موسیقی سنتی اسپانیا همانند تمامی موسیقیهای دیگر در جهان دارای دنس و علائم مخصوص به خود میباشد که این موسیقی و دنس، آن را از انواع دیگر موسیقی متمایز میسازد.
حرکات دست و پا در فلامنکو هر کدام بیانکننده تاریخ، داستان و یا افسانهای میباشد که برای بیان کردن آنها از حرکات و فرمهای بخصوصی استفاده میشود. این دنس شباهتهای بسیاری به دنس اعراب دارد.
با مروری بر تاریخ جهان در مییابیم که اسپانیا و اندولس مدتی در تصرف اعراب بودهاند و اعراب پس از بیرون رفتن از اسپانیا بعضی از فرهنگهای خود را در اسپانیا به یادگار گذاشتند که بسیاری از این فرهنگها را در معماری بناها در اسپانیا، موسیقی و دنس آنها به وضوح میتوان مشاهده کرد.
منشاء این نوع موسیقی از طبقات پایین جامعه اندولسی سرچشمه گرفته بود، از این رو موسیقی از وجهه هنری لازم در میان طبقات متوسط و بالاتر جامعه برخوردار نبود. فرهنگ فلامنکو حاکی از شورش مردم تحت ستم است.
اقوام مسلمان شمال آفریقا ملقب به مورها، اقوام خیتانو و یهودیان که همگی در گذشته از سوی تفتیش عقاید کلیسای اسپانیا مورد اذیت و آزار و تبعید واقع شدهاند. اقوام خیتانو اساساً پایهگذار اولیه این شکل هنری بودهاند اما آنها تنها دارای یک فرهنگ شفاهی هستند. آوازهای محلیشان از طریق اجرای مکرر آن در مجالس اجتماعی به نسل جدید منتقل شدهاست. این طبقات فقیر غیر چادرنشین جامعه اندولسی بهطور کلی بیسواد بودند.
همیشه در گذر زمان تغییرات و تعریفاتی وجود داشتند که آثار هنرمندان هر قرن بر آنها وارد میشد و موسیقی فلامنکو هم مثال کاملی از این نوع تغییرات است و تا به امروز نیز در حال تغییر و تحول بودهاست.
نسلهای جدید فلامنکو، سبکهای جاز و دیگر سبکهای آفریقایی و برزیلی را با فلامنکو مدرن ترکیب کردهاند. فلامنکو یکی از غنیترین و فوقالعادهترین فرمهای موسیقی در جهان است و بر طبق گفته منتقدین فلامنکو اصیل و خالص هیچگاه در صنعت موسیقی و هنر کمرنگ نمیشود.
پالوها و سبک های فلامنکو
- الگریاس به معنی مهمانی، سرافرازی، شادی و سرور است و همین الفاظ را نیز به شنونده القاء می کند.
- بولریاس به معنی فریب ها و شوخی ها و مشخص ترین فرم فلامنکو است که از آوازهای کولی ها اقتباس شده است.
- کلمبیاناس سبکی با حالت امیدوارانه و با ریتمی سنکوپ دار می باشد.
- فاندانگو که با این ریتم اسپانیائی ها به دنس و پایکوبی می پردازند.
- فاروکا ریتمی منظم و اندوه آور دارد.
- گاروتین که دارای تمی ساده و با واریاسیون است.
- گرانادیاس که دارای ریتم و وزنی آزاد و بدون ریتم است.
- گئاحیراس که دارای حالتی شاد و زنده آمریکای لاتین است.
- مالاگنیا بداهه سرائی و هارمونی خاص از ویژه گی های این سبک است.
- پتنزا خرافات در مورد این سبک زیاد است و می گویند این سبک باعث بدشانسی می شود.
- رومبا یک سبک فلامنکو محض که دارای ریتم دو ضربی سنکوپ دار است.
- سگریاس سبکی پر احساس و با حالتی غم انگیز
- سویاناس این سبک بسیار چابک، سرزنده و سرشار از شوخی های شاعرانه است.
- سولئا دارای لهجه ای منحصر به فرد است.
- سولئارس از مهمترین فرم های فلامنکو است، تا آنجا که آنرا مادر فلامنکو می نامند.
- تانگو از اساسی ترین سبک های فلامنکو است که سبکهای مختلفی نیز دارد.
- تارانتاس از لحاظ ریتمیک بسیار آزاد و بدون ضرب و میزان بوده اما با آن نمی توان دنسید.
- تارانتوس بسیار ریتمیک و منظم می باشد.
- تینتوس از دقیق ترین سبک های فلامنکو که بسیار اندوهناک و غمگین است.
- وردیالس معمولا زوجها و یا گروه ها با این ریتم به دنس می پردازند.
- ویانسیکو به معنی روستائی است.
- زامبرا این سبک نه به تندی تانگو و نه به آهستگی تینتوس است.
- زاپاتئادو به معنی ضربه با کفش است و به حرکت پای دنسنده گفته می شود که با نوک و پاشنه پا انجام می شود.
منبع : مرکز موسیقی سدا
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)