کتاب چهارم: خودآموز سازدهنی: کتاب دوم (کروماتیک)
این کتاب توسط آقای منصور پاک نژاد برای سازدهنی کروماتیک (Chromatic) نوشته شده و در سال ۱۳۸۲ توسط انتشارات سرود منتشر شده است. برخلاف کتاب قبلی این مجموعه، این بار CD یا نوار آموزشی به همراه کتاب منتشر نشده است.
سازدهنی کروماتیک (Chromatic Harmonica) قابلیت اجرای گام کروماتیک را (با تمام نیم پرده هایش) داراست و از این رو در سبک های Classical و Jazz کاربرد زیادی دارد. در سمت راست این نوع سازدهنی (اگر سوراخ های بم به طرف چپ قرار داشته باشند) یک شاسی فلزی یا Slide یا Button قرار دارد که فشار دادن آن به داخل تمامی نت ها را نیم پرده بالا می برد.
مدل های رایج آن مدل های ۱۲ و ۱۶ سوراخ هستند که به ترتیب ۳ و ۴ اکتاو کامل را دارند و برای نواختن اکثر سبک های موسیقی می توان از آن ها کمک گرفت. برخی خوانندگان موسیقی پاپ مانند Stevie Wonder به خوبی از سازدهنی کروماتیک برای نواختن ملودی های زیبا استفاده کرده اند. به بخشی از آهنگ Isn’t She Lovely گوش دهید.
در داخل جلد کتاب تصاویر نوازندگان بزرگ (هم سازدهنی دیاتونیک و هم سازدهنی کروماتیک) دیده می شود که هنرجویان را در آشنایی یافتن بیشتر با آن ها یاری می دهد.
در ابتدای کتاب فهرست آهنگ ها وجود دارد که برخی از آن ها به همراه متن ترانه آورده شده اند. کلا ۳۵ آهنگ برای سازدهنی کروماتیک عرضه شده که در میان آن ها ۱۵ آهنگ ایرانی/محلی و ۲۰ آهنگ خارجی به چشم می خورد. تمامی آهنگ ها با سیستم نت نویسی استاندارد وبا ذکر تمپوی مربوطه و آکوردهای همراه (جهت همراهی گیتار یا پیانو) نوشته شده، ضمن این که از یک سیستم Tablature نویسی برای نشان دادن شماره سوراخ ها و به کارگیری Slide استفاده شده است. نام آهنگ های خارجی به زبان انگلیسی ذکر شده و به نام سازنده و ترانه سرای آن نیز اشاره شده که از این لحاظ قابل تقدیر است. ۱۰ آهنگ انتهایی اختصاصا جهت همنوازی گیتار و هارمونیکا تنظیم شده اند و از این حیث در بین کتاب های مشابه بی نظیر است.
در متن کتاب نویسنده به تشریح ساختمان فیزیکی سازدهنی و نحوه به کارگیری Slide برای به دست آوردن فواصل نیم پرده ای پرداخته و در ادامه به دو شیوه نواختن سازدهنی به نام Pucker و Tongue Blocking اشاره می کند که جا داشت نویسنده در این مورد توضیحات بیشتری ارائه دهد. برای توضیح بیشتر می توانید به این مطلب مراجعه کنید.
برخی نوازندگان مانند Toots Thielemans و Stevie Wonder منحصرا از روش Pucker استفاده می کنند و برخی دیگر مانند Larry Adler و Tommy Reily از روش Tongue Block نیز استفاده کرده اند. نواختن هارمونیکا با تکنیک Tongue Block امکان اجرای انواع فواصل و به خصوص اکتاوها را با سازدهنی فراهم می کند که با روش اول قابل اجرا نیست. برای نمونه به اجرای اکتاوها در قطعه Hungarian Dance No. 5 توسط Larry Adler گوش دهید.
استفاده از این روش در سبک Blues هم بسیار رایج است و غیر از اکتاو از انواع فواصل دیزونانت (Dissonant) هم برای افزایش تنش موسیقیایی (Musical Tension) استفاده شایانی می شود. به عنوان نمونه به اجرای زنده آهنگ Humblebug توسط Mark Hummel توجه کنید.
مهارت Mark Hummel ستودنی است، خصوصا نت های sixtet که در آخر می شنوید فوق العاده است! ورسیون استودیویی این آهنگ (که در آلبوم Harmonica Party وجود دارد) با سازدهنی کروماتیک گام C نواخته شده اما این اجرای زنده با سازدهنی کروماتیک گام Bb نواخته شده است که به این شیوه اصطلاحا نواختن در پوزیشن سوم یا Third Position Playing می گویند. در این حالت نت پایه گام آهنگ یک پرده بالاتر از نت پایه گام سازدهنی است، همان طور که در این جا از سازدهنی گام Bb برای نواختن آهنگی در تنالیته C استفاده می شود. در سبک بلوز سازدهنی کروماتیک معمولا در پوزیشن سوم نواخته می شود.
غیر ازدو شیوه فوق، در متن کتاب به تکنیک دیگری اشاره نشده است و به این ترتیب کتاب را باید بیشتر یک Songbook خوب به حساب آورد تا خودآموز سازدهنی کروماتیک. با این حال آهنگ ها بسیار مناسب اجرا با سازدهنی تنظیم شده اند و هنرجویان از نواختن آن ها لذت وافر خواهند برد. ترکیب آهنگ هایی مانند Solenzara ، Greensleeves ، Love Is Blue ، Yesterday (از آثار جاودانی گروه The Beatles ) ، Lime Light (ساخته Charles Chaplin ) و موسیقی فیلم هایی چون “پاپیون” و “پدرخوانده” و آهنگ هایی ایرانی مانند “شور عاشقانه” ، “گل سنگ” و …قطعا برای هر خواننده ای جذاب خواهد بود.
امید است که CD همراه کتاب نیز به همت نویسنده کتاب منتشر شود، چه در این صورت نخستین آلبوم بی کلام هارمونیکا در ایران متولد می شود. همچنین در انتهای این کتاب انتشار جلد سوم از این مجموعه که اختصاص به سازدهنی دیاتونیک و Blues Harp دارد وعده داده شده که امیدواریم به زودی عملی شود.
در جمع بندی نهایی باید گفت اکثر کتاب های منتشر شده در مورد سازدهنی به زبان فارسی تنها برای آشنایی با این ساز و آموختن آهنگ های ساده مفیدند و جوابگوی نیازهنرجویان در آموختن تکنیک های پیشرفته و ارتقای سطح نوازندگیشان نیستند. امید است که این نقیصه با انتشار کتاب های آموزشی جامع تر برطرف شود.
منابع:
harmonica.com
harmonicalessons.com
منبع : گفتگوی هارمونیک
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)