توضیح در مورد این مقاله آموزش ساکسیفون
ساکسیفون بسیاری از سبکهای موسیقی را تحت تاثیر قرار داده است. خواه گروه های بزرگ مثل کانت بیسی (Count Basie) و دوک الینگتون (Duke Ellington) و گروه افسانه ای راک ان رول بیل هیلی (Bill Haley) باشد یا استاد فانک، جیمز براون (James Brown) ، ساکسیفونیست ها اثر ماندگار خود را روی موسیقی گذاشته اند. و در آهنگ سبک بوسا نوا به نام “دختری از ایپانما” (“The Girl from Ipanema”) صدای ساکسیفون مانند تخم مرغ در کیک است. این مطلب اطلاعات ابتدایی در اختیار شما قرار می دهد تا به شما کمک کند نواختن ساکسیفون را شروع کنید:
- مقدمه ای در شرح ساکسیفون
- خرید یا اجاره ی یک ساکسیفون
- قطعات ساکسیفون و عملکرد آن ها
- تمرین با ساکسیفون خود
- نواختن یک آهنگ ساکسیفون
ساکسیفون (ساکسیفون)
ساکسیفون عضو خانواده ی سازهای بادی چوبی است حتی اگر تقریبا کاملا از فلز ساخته شده باشد. صدا با ارتعاش یک قمیش تکی تولید می شود که شبیه به روش تولید صدا در کلارینت است. کلارینت و ساکسیفون از خیلی جهات مشابه یکدیگر هستند. بسیاری از هنرجویان مبتدی ممکن است تمایلی به پرداخت قیمت بالاتر ساکسیفون نداشته باشند. سایرین شاید دست های به اندازه ی کافی بزرگ برای جای گرفتن در اطراف کلیدهای ساکسیفون را نداشته باشند. آن هنرجویان ممکن است با یک کلارینت شروع کنند و در آینده به ساکسیفون روی آورند.
هر سازی عضو یک خانواده ی کوچک تر سازها است که در اندازه ها و اشکال مختلف می باشند. خانواده ی ساکسیفون بطور اساسی دارای چهار عضو است. ساکسیفون های Bb (B بمل) سوپرانو، Ebآلتو، Bb تنور و Eb باریتون به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. یک هنرجو با دست بزرگ می تواند با ساکسیفون Bb تنور موفق شود اما آلتو معمولا ترجیح داده می شود. ساکسیفون های سوپرانو و باریتون توسط نوازنده های حرفه ای که احتمالا با ساکسیفون آلتو شروع کرده اند، نواخته می شود. یک مدل خیلی قدیمی ساکسیفون، یک “ساکسیفون ملودی C” است. این ساکسیفون تقریبا شبیه ساکسیفون تنور است اما ساز قابل قبول برای یک مبتدی نیست. بیشتر یک ساز نوظهور است.
مانند تمام سازها، ساکسیفون به تعمیر و نگهداری و تمیز کردن نیاز دارد. این ساز درون جعبه اش به صورت سه قطعه به علاوه ی یک قمیش و یک بست (ligature) نگهداری می شود. بست یک گیره است که قمیش را در اطراف دهانه محکم نگه می دارد. قمیش قسمت حساس و ظریف این ساز است. لب پر کردن و خرد کردن یک قمیش با خوردن دهانه به پایه ی موسیقی یا لباس بسیار آسان است. یک بار که قمیش آسیب ببیند یا فرسوده شود، باید تعویض شود. هنرجویان که خیلی مراقب قمیش خود هستند باز هم نیازمند قمیش های جایگزین هستند تا یک سال گروه را به پایان برسانند.
تمام قمیش ها داری یک درجه ی سختی از “1” تا “5” هستند. هرچه شماره پایین تر یاشد، قمیش نرم تر است. به صورت عمومی، قمیش های محکم تر یا سخت تر توسط نوازنده های حرفه ای استفاده می شوند. معلمان نظر متفاوتی نسبت به سختی قمیش برای مبتدی ها دارند. بیشتر آن ها معمولا معتقدند که مبتدی ها باید با یک قمیش شماره ی “2” شروع کنند. یک شماره “1” خیلی نرم است. نوازنده های پیشرفته هرچه سطح اجرا و ماهیچه های لب آن ها پیشرفت می کند، شماره را بالاتر می برند.
ساکسیفون با دست چپ که به دهان نزدیک تر است نواخته می شود. دست راست کلیدهای پایین تر را می پوشاند. به دلیل اینکه ساکسیفون تنها ساز چوبی بادی است که از برنج ساخته شده است، توانایی نواختن صداهای بلند توسط مبتدی ها را دارد. یک نوازنده با تمرین می تواند یک صدای خیلی آرام و دلنشین تولید کند.
ساکسیفون سازی است که به صورت خیلی گسترده استفاده می شود. این سازها نقش مهمی در گروه ها، گروه های جاز، و گروه های موسیقی بی کلام کوچک ایفا می کنند. این ساز در مقایسه با سایر سازها نسبتا جدید است. مخصوصا دیدن تعدادی ساکسیفون با اندازه های مختلف در گروه های جاز عادی است. ساکسیفونیست های جاز حرفه ای تمایل دارند که بیش از یک ساکسیفون بنوازند. آن ها ممکن است ساکسیفون های سوپرانو، آلتو، تنور و باریتون و همچنین فلوت و کلارینت داشته باشند و با آن ها اجرا کنند.
گزینه های زیادی برای خرید یک ساکسیفون آلتو وجود دارد. یافتن این سازها به صورت نو یا دست دو نسبتا آسان است. جیاردینلی(Giardinelli)، ساکسیفون های مبتدی بسیار محبوبی، Vito مدل 7131Rرا می فروشد. Vito یک برند بسیار خوب ساکسیفون مبتدی است. خرید یک ساکسیفون دست دوم می تواند گزینه ی خوبی باشد اگر با احتیاط خریداری شود. سازها یا ساکسیفون های قدیمی تر که به خوبی نگهداری نشده اند می توانند از تنظیم خارج شده باشند یا نیاز به تعمیر داشته باشند. پدهای زیر بعضی از کلید ها بسیار ظریف و حساس هستند. آن ها ممکن است نیاز به تعویض از مغازه ی تعمیرات ساز دارای صلاحیت داشته باشند که این کار می تواند گران تمام شود. خرید یک ساز دست دو تنها زمانی توصیه می شود که شما یک ساکسیفونیست یا مدیر گروه حرفه ای را بشناسید که بتواند قبل از خرید، آن ساز را تست کند.
اجاره یا خرید یک ساکسیفون
چه شما ساکسیفون سوپرانو، آلتو، تنور را انتخاب کنید یا باریتون، یک انتخاب دیگر باقی می ماند: باید یک ساکسیفون بخرید یا اجاره کنید؟(نگران نباشید، شما تنها کسی نیستید که این کار را می کنید- کیف پول شما در این مورد حرفی برای گفتن دارد). هر گزینه ای موافقین و مخالفین خود را دارد. قسمت هایی ای که در ادامه آمده است به شما کمک می کند گزینه ای که برای شما مناسب است را انتخاب کنید.
اجاره ی یک ساکسیفون
آیا شما هنوز سرسری کار می کنید و در رویای ساکسیفونیست شدن هستید؟ اگر شما هنوز مطمئن نیستید که ساکسیفون برای شما مناسب است و آمادگی صرف مقدار زیادی پول را ندارید، اجاره کردن فکر خوبی است. بسیاری از فروشگاه های موسیقی و فروشندگان این گزینه را ارائه می دهند. شما یک ساز مناسب بگیرید و ماه به ماه مبلغ آن را بپردازید. اگر بعدا تصمیم گرفتید آن را بخرید، برخی از فروشندگان تضمین خواهند کرد که هر آنچه قبلا پرداخته اید در قیمت خرید محاسبه شود. و اگر تصمیم گرفتید که ساکسیفون ساز مناسب موسیقی شما نیست، به راحتی آن را بازگردانید.
خرید یک ساکسیفون: نو یا دست دو؟
اگر ساکسیفون سازی است که می خواهید بنوازید و آماده اید که انرژی خود را روی آن گذارید، احتمالا ترجیح می دهید یکی بخرید.
هنگام خرید یک ساکسیفون- یا هر گونه لوازم جانبی مهم- در نظر داشته باشید که از یک متخصص، مانند معلم ساکسیفون آینده ی خود یا یک ساکسیفونیست با تجربه بخواهید که مشاور فروش شخصی شما باشد. استفاده از نظر یک متخصص به آسودگی خاطر آن می ارزد و تقریبا تضمین می کند که یک ساکسیفون مناسب برای خود خواهید یافت.
بسیاری از مردم خرید یک ساز نو را بر می گزینند، اما بعضی از ساکسیفون های دست دو موجود هستند که در وضعیت خوب یا بسیار خوب قرار دارند و آماده ی نواختن هستند.. ممکن است که صاحب قبلی آن خیلی با آن ننواخته باشد یا ساز به تازگی تعمیر شده باشد. بعضی از vintage horns ها واقعا کلاسیک هستند. به عنوان مثال، بسیاری از حرفه ای ها ساکسیفون Selmer Mark VI قدیمی خود را فقط بعد از مرگ خود می فروشند. این سازهای قدیمی می توانند صدای بسیار زیبایی داشته باشند و ارزش آن ها در مقایسه با یک ساز نو دو برابر قیمت است.
یک ساکسیفون که خوب نگهداری شده است می تواند مدت زیادی بماند. به عنوان مثال، پدها (چرم آن طرف کلیدها) می توانند برای 6 تا 10 سال سالم بمانند، بستگی به کیفیت پدها، نگهداری و نحوه ی استفاده از آن ها دارد.
در مورد ساکسیفون دست دوم، به وضعیت ساز توجه ویژه ای کنید:
- پدها در چه وضعیتی هستند؟ آیا چرم ها همچنان صاف، تیره، و سخت هستند یا ترک برداشته اند و کپک زده اند؟
- آیا پدها باز هم سوراخ تن ها را کاملا می پوشانند؟
- آیا از نظر مکانیکی به طور مرتب کار می کند؟ می توانید تمام کلیدها را به راحتی و همزمان به پایین فشار دهید؟
اگر جواب شما به هر یک از این سوال ها منفی بود، ساکسیفون مورد نظر ممکن است به طور کلی نیازمند تعمیر اساسی باشد. و اگر در شرایط واقعا بدی است، تعمیر آن می تواند بیش از از ارزش خود ساز خرج داشته باشد! اگر نگران هستید از یک متخصص مشورت بگیرید.
قطعات ساکسیفون و عملکرد آن ها
ساکسیفون یک ساز بادی چوبی است نه یک ساز برنجی. باور این حقیقت می تواند سخت باشد، زیرا ساکسیفون، در نهایت، بیشتر از برنج ساخته شده است. ساکسیفون یک ساز بادی چوبی به حساب می آید زیرا قطعه ای که صدای واقعی ایجاد می کند، که به آن قمیش (reed) گفته می شود، از چوب یا به طور دقیق تر از نی (شبیه بامبو) ساخته شده است.
در این قسمت شما از طریق توضیح چگونگی تطبیق آن ها با یکدیگر و چگونگی کار سیستم سوراخ ها، با اجزای مهم ساکسیفون اشنا می شوید.
ساکسیفون از قسمت های زیر تشکیل شده است:
- قمیش(Reed) : مولد صدا که وظیفه ای مشابه تارهای صوتی انسان را دارد. توسط یک بست به دهانه نصب می شود.
- دهانه (Mouthpiece): هنگامی که به درون دهانه می دمید، قمیش به ارتعاش در می آید. بدون کمک سایر قطعات ساکسیفون، صدای بلند، زیری تولید می کند.
- گردن (Neck): دهانه به گردن متصل می شود که اتصال بین دهانه و بدنه است. صدا که توسط ارتعاش نی تولید شده است از طریق گردن به درون بدنه وارد می شود. اگر گردن ساکسیفون را با مال خودتان مقایسه کنید و با صدای خود، گردن ساکسیفون همان کار را انجام می دهد.
- بدنه(Body) : این مهمترین محفظه ی تشدید صدا در ساکسیفون است. صدا در درون بدنه نوسان می کند و تقویت می شود. با نگاه داشتن کلیدها که روی بدنه تعبیه شده اند، شما طول ستون هوا را تغییر می دهید تا نت یا نواک مختلف ایجاد کنید. هرچه طول ستون هوا بیشتر باشد، نت متناظر پایین تر است، و هرچه ستون هوا کوتاهتر باشد نت بالاتر است.
- بند گردن (Neck strap):بیشتر از آنکه یک وسیله ی جانبی باشد، یک بند است که به دور یک حلقه در پشت شیپور پیچیده شده و به دور گردن نوازنده انداخته می شود. بند گردن به نوازنده اجازه می دهد که ساکسیفون را حمل کند و ساز را نگه دارد تا بتواند انگشتان را آزادانه روی کلیدها حرکت دهد.
- قلاب شست (Thumb hook): شست دست راست درون قلاب شست قرار می گیرد که یک قطعه ی قلاب شکل فلزی یا پلاستیکی برای متعادل نگه داشتن وزن ساکسیفون است.
- تکیه گاه شست (Thumb rest): شست دست چپ روی تکیه گاه شست قرار می گیرد (در زیر کلید اکتاو قرار دارد) تا تعادل ساکسیفون را نگه دارد.
تمرین ساکسیفون
تمرین با ساکسیفون خود، شما را به اهداف موسیقی که دارید نزدیک تر می کند. ساکسیفون شما باید به همان صورتی که می خواهید اجرا شود. تکنیک، دانش و تجربه ی خوب به شما در این راه کمک خواهد کرد و این بدان معناست که شما باید تمرین کنید، تمرین کنید، تمرین کنید.
به طور منظم با ساکسیفون خود تمرین کنید
همانند ورزش و بسیاری فعالیت های دیگر ، شما با تمرین منظم به مقدار کم در یک زمان مشخص به جای تمرین زیاد گاه به گاه، پیشرفت می کنید. 5 جلسه تمرین به مدت 15 دقیقه در هر هفته بسیار بهتر از یک جلسه ی ماراتن به مدت دو یا پنج ساعت، درست قبل از درس ساکسیفون بعد است. نظم به شما کمک می کند آنچه را که تمرین می کنید حفظ و درونی سازید. می توانید گام به گام با ساکسیفون آشنا شوید. حتی سه جلسه به مدت 5 دقیقه در روز سودمند است.
سبک تمرین ساکسیفون شما
سعی کنید یک برنامه ی تمرینی یا یک روال تمرین درست کنید. روال می تواند شبیه به این باشد:
1- ابتدا، گرم کنید.
از محدوده ی متوسط شروع کنید و تن های صدای ضعیف و طولانی را بنوازید.
2- دوم، برای کار بر روی تکنیک انگشتان خود، به ترکیب های مختلف نت ها بپردازید.
3- در گام بعد، تمرین فرازبندی و آرتیکولاسیون را شروع کنید.
این تمرین ها به هماهنگی بین زبان و انگشتان شما کمک می کند.
4- حال، یک گام را ترجیحا با کمک حافظه ی خود تمرین کنید.
این تمرین تسلط و سرعت شما را پرورش می دهد.
5- در آخر، قطعه ای را انتخاب کنید و آن را بنوازید.
اگر به بداهه نوازی علاقمند هستید، فرازهایی از جاز معمولی را بنوازید یا از واژگان یک سبک موسیقی دیگر، در صورت امکان در یک کلید یا بیشتر، استفاده کنید. اگر نیاز به تمرین بیشتر دارید، می توانید روی تمرین های ریتمیک کار کنید. و به تکنوازی های نمونه از رکوردهای مورد علاقه ی خود گوش دهید و آن ها را رونویسی کنید یا بر روی پرورش گوش خود تمرکز کنید.
همیشه می توانید چیزی را برای تمرین یا اصلاح بیابید. همه چیز نیاز نیست طبق برنامه پیش برود، حتی اگر شما تنظیم کرده اید که اینگونه عمل کنید.
نواختن یک آهنگ ساکسیفون جدید
می خواهید آهنگ جدید یاد بگیرید تا با ساکسیفون خود بنوازید، این قسمت به شما می گوید که چگونه این کار را به طور موثری انجام دهید. می توانید قطعه ی ساکسیفون جدیدی یاد بگیرید و حتی از این طریق در نواختن آهنگ های دشوار استاد شوید. ایده این است که شما از زوایای مختلف به این آهنگ می رسید. به اندازه ی کافی روی اصول، ریتم، و پویایی تاکید کنید. این روش ها را دنبال کنید:
بررسی کلید و گام در نواختن قطعه ساکسیفون جدید
نگاه اول شما باید به سوی نشان گذاری بالا سمت چپ باشد. کلید موسیقی آن چیست؟ آیا دارای دیز است یا بمل؟ به عنوان مثال، یک دیز در کلید موسیقی نشانه یG ماژور است و بمل F ماژور را نشان می دهد.
زمانی که روی قطعه ی جدید کار می کنید، کلید را با نواختن گام متناظر یاد می گیرید. این کار روش خوبی برای آماده شدن برای نواختن آن آهنگ است.
نت ها و انگشت گذاری را تمرین کنید
نت ها و انگشت گذاری آن ها را مستقل از ریتم تمرین کنید. به محض اینکه فورا نت ها را تشخیص دادید، انگشت گذاری کنید و تمام نت های آهنگ را به ترتیب و درست بنوازید. می توانید از پس ترکیب نت های مشکل به خوبی بر آیید اگر آن ها را بارها تکرار کنید، به عبارت دیگر اگر آن ها “لوپ” (“loop” )کنید.
بر روی ریتم آهنگ مورد نظر ساکسیفون کار کنید
در این مرحله، تنها روی ریتم کار کنید، به این معنا که نت و کشش زمانی سکوت را بدون توجه به دانگ آن ها معین کنید. میزان های تکی آهنگ را اجرا کنید. ریتم را به سرعت اجرا کنید. در مورد میزان ها ی پیچیده ی ریتمیک، با نوشتن ضرب های اصلی (1, 2, 3, 4) با یک خط عمودی بالای نت ها، یک مرور کلی کنید. به طور واضح هر میزان را بسازید. ریتم های دشوار را استخراج کنید و آن ها چند بار بنوازید- درست مانند ترکیب های نت – و آن ها لوپ کنید.
نت ها را با ریتم جور کنید
زمانی که نت ها و ریتم برای شما طبیعت دوم است این دو را با هم ترکیب کنید. میزان به میزان این کار را بکنید و بتدریج تمپو(ضرب) را افزایش دهید.
به علائم نفس گیری و نت های آهنگ ساکسیفون خود توجه کنید
زمانی که بتوانید آهنگ را کامل بنوازید به جزییات بیشتر بپردازید. به علائم نفس گیری نوشته شده توجه کنید و سعی کنید تنها جاهایی که مشخص شده است نفس گیری کنید. اگر هیچ علائم داده نشده باشد، سعی کنید نقاطی را بیابید که تنفس در آن معقول است و آن ها را با مداد مشخص کنید. باید تنها بعد از خط های اتحاد (slurs) و در مدت سکوت ها نفس بگیرید به گونه ای که همیشه هوای کافی برای نواختن داشته باشید.
تلاش کنید به چند چیز دیگر نیز توجه کنید: علائم موسیقی، مانند علامت های تکرار که اولین و دومین پایان ها را نشانه گذاری کنند. همچنین برای علائم دا کاپو (D.C.) و دال سگنو (D.S.) و علائم کودا (آخر آهنگ)
در نواختن ساکسیفون، روی نحوه بیان و دینامیک و پویایی تمرکز کنید
نت نویسی موسیقی همچنین شامل علائم نحوه بیان موسیقی هم هستند که به شما دستوراتی در مورد اینکه چگونه باید در نواختن ساکسیفون از زبان و هوا استفاده کنید، می دهند. نت های تکیه دار و آکسان دار را با قدرت بنوازید و نت های استاکاتو ( staccato ) را تند و کوتاه بنوازید (همانطور که از معنی این لغت موسیقی ایتالیایی پیداست)
به علائم دینامیک نیز توجه کنید :
- p = (پیانو = به معنای نرم و آرام)
- mp = (متزو پیانو به معنای نیمی از نرمی اندازه پیانو)
- mf = (متزو فورته به معنای نمی از بلندی فورته)
- f = (فورته = به معنای بلند)
علائم شدت گرفتن تدریجی صدا (Crescendo) و کم شدن تدریجی صدا (decrescendo) نیز به شدت و ولوم صدا اشاره می کنند که به آنها نیز باید توجه کنید.
سایت های حاوی اطلاعاتی در مورد ساکسیفون
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)
ممنون خوب بود