بایومیمیکری یا الگوبرداری از طبیعت به عنوان مرزهای بعدی معماری به سرعت در حال ظهور است. فرآیندهای تولید جدید مانند چاپ سه بعدی، همراه با گرداننده به منظور پایداری محیط زیستی بیشتر ساختمان ها ، به موجی از پروژه ها منجر شده است که از پدیده های طبیعی مشتق شده اند و یا حتی با مواد بیولوژیکی ساخته شده اند. یک نمونه ی اخیر این گرایش “Hy-Fi” ، طرح تابستان امسال MoMA PS1 ساخته شده از بوم اجرهای (eco-bricks) ارگانیک و تجزیه پذیر است. پروژه ی دیگر غرفه ی نمایشگاهی آزمایشگاه رسانه ای MIT است که نوآوری بیولوژیکی را با استفاده از فرآیندهای ساخت بیومتریک – حدود 6500 کرم ابریشم پوسته ی غرفه نمایشگاه را بافتند- یک گام به جلو برده است. “نوک چاپگر (Printheads) جانوری” که جف مانا (Geoff Manaugh) در مقاله ی ” معماری توسط – زنبور عسل و دیگر نوک چاپگر جانوری”(“Architecture-By-Bee and Other Animal Printheads”) نام نهاده است پیش از این ثابت شده بود که بخشی قابل دوام از فرآیند تولید در هنر است و شاید در آینده محیط ساخته شده نیز باشد. اما چه اتفاقی می افتد زمانی که انسان ها جانوران را اداره کنند تا مواد دیگری را چاپ سه بعدی کنند ؟
در این مقاله، Manaugh به بررسی نمونه های حال و آینده ی فرآیندهای تولید بیولوژیکی در کنار یک سری از تصاویر جذاب که توسط جان بکر گرفته شده است، می پردازد. پروژه ی در حال انجام آن ها که در سال 2011 آغاز شد آینده ای را تصویر می کند که در آن زنبورها از نظر ژنتیکی اصلاح شده اند تا بتن را “چاپ” کنند. این تصاویر دنیایی را ترسیم می کند که در آن “زنبورهای چاپگر سه بعدی بزرگ” مداخلات معماری ناخواسته در ساختمان هایی که قصد تعمیر آن ها را دارند ایجاد کنند.
چاپ سه بعدی زنبورها دردسرساز است: ” آن ها بر روی تابلوها و تیرها ی تلفن چاپ می کنند، آن ها بر روی پارک ها باغ ها می روند و فرم های عجیبی بر روی گل ها چاپ می کنند و در بدنه ی ساختمان های بنایی ، مهرهای ارکیده و گل سرخ می زنند. باغ های عجیب و غریب از هندسه ی سخت شده را بر روی طاقچه ها ی پنجره و لبه ها، در اعماق جنگل شهری و در امتداد خطوط راه آهن و جاده ها شکل می دهند.”
در متن نمونه های طراحی دیگر متوجه شدند، این سناریو علمی تخیلی آینده ی محتمل ترسناکی را که در آن تولید بیولوژیکی تحت کنترل انسان در می آید را نشان می دهد. آزمایش های اخیر نشان داده است که در واقع تولید مواد از لحاظ اقتصادی با دوام جدید از طریق فرآیندها ی “تولید بر پایه ی جانوران” امکان دارد. Manaugh نمونه های بی شماری را لیست می کند که نشان می دهد چگونه جانوران می توانند در این راه از لحاظ بیولوژیکی تغییر کنند، از جمله کرم های ابریشم که می توانند ابریشم رنگی تولید کنند و بز های از لحاظ ژنتیکی مهندسی شده می توانند پروتئین های ابریشم عنکبوتی را برای “فیبر نشکن فوق العاده” جدید تولید کنند.
غرفه ی نمایشگاهی ابریشمی نمونه ای از تولید مبتنی بر جانوران است که در مقیاس معماری مورد استفاده قرار گرفته اند. در نتیجه، تصور آینده ای که در آن ساختمان ها با گذشت زمان به طور ارگانیکی رشد و تغییر می کنند دشوار نیست. قابلیت رو به افزایش فن آوری های چاپ سه بعدی و حتی ظهور ” سر چاپگری جانوری ” (animal printheads) می تواند سازمان دهنده ی یک مدل معماری جدید باشد که نری اکسمن (Neri Oxman) بنیانگذار گروه Mediated Matter در آزمایشگاه رسانه ای MIT، آن را ” جهان به عنوان ارگانیسم” توصیف می کند.
موجودات بیولوژیکی به مراتب پیچیده تر از هر ساختمان و یا ابزاری که امروزه وجود دارند هستند. همانطور که Oxman در “پنج اصل نوع جدیدی از معماری”(Five Tenets of a New Kind of Architecture) توضیح می دهد، طبیعت با گذشت زمان به تغییرات واکنش نشان می دهد، سیستم ها را بدون نیاز به غیر بازسازی و حفظ می کند و در سراسر همه این ها زیبایی می افریند. به عبارت دیگر، ما باید به مقدار بی نهایت دانش از دنیای اطراف خود به دست آوریم.
در نگاه اول، بررسی اینکه چگونه جانوران از نسخه های چاپ سه بعدی خود استفاده می کنند ممکن است نگاه به عقب به نظر آید. اما اگر بتوانیم پتانسیل مواد و فرآیندهای تولید بیولوژیکی که در حال حاضر در طبیعت یافت می شوند را بگشاییم، ممکن است یک محیط ساخته شده را ببینیم که بطور ذاتی با دنیای طبیعی پیوند می خورد و در آن مشارکت می کند ، به جای آن که آن را تهدید به نابودی کند.
منبع:
Rawn, Evan. “Animal Printheads, Biomimicry and More: How Nature Will Shape the Built Environment of the Future” 08 Aug 2014. ArchDaily. Accessed 15 Aug 2014
مقداد علی بخشی هستم. موسیقی دان، برنامه نویس، متخصص هوش مصنوعی، علم داده، متخصص بلاکچین و توسعه دهنده ربات های هوشمند.
دانش آموخته مقطع ارشد و دکتری دانشکده فنی دانشگاه تهران هستم. با سابقه تدریس درس برنامه نویسی در دانشگاه (پردیس بین الملل کیش دانشگاه تهران)